Ir al contenido principal

Parte 3. Waqna panpapi: watuchis y relatos de Chuschi




 

T 15 -21
 
A: ¿Punchaw mana qawakunchu?
M: Mmm.
 E: ¿Imanasqataq mana qawanchu?
M: (Puñuyllam puñukun Miki)
E: Aa.
M: Ya…Qamñataq ya!
A: Pinsaykarusqanichuqaya.
M: Mmm pinsachaykamuy ya.
    [pausa]
M: Imalla haykalla asá!
A: Asi!... ja! Ja! Ja!.
M: Wayqun wayqun corniterucha.
A: Mmmm. 
(E): Wayraqo…wayraqo.
M: Wayrunku
E: Wayrunku.
A: Ji! Ji! Ji! Wayru…nku ¡Qa qa qa!
O: Wayqun wayqun corneterucha chayqa (napas) (…) Yaku. Si o no.
    [murmullos]
A: Imalla haykalla asá!
M: Asá!
A: Llapallan orqupa chunpin.
M: Chayqa riki… camino.
A: Ya.
M: Imalla haykalla asá!
M: Así!
M: Waqnapanpapi uq maqchucha… (wuyvunachakuchkan).
E: wuyvu?
M: uywanakuchkan.
E: Uywanakuchkan.
 
T 15-22
 
M: Aqá!
    [Risas]
O: Ahh. Ispakunakuchkan?
E: Ah,  quykunakuchkan es.
O: Quykupakuchkan.
M: Quykunakuchkan.
E: Ah.
A: ¿Ima cosaman qatin?
M: Aa… animal cosaman.
I: (alqo)
A: Atinichu… ¿Imaman… imataq chayqa?
M: Nam… Mmm… allqom.
A: Mmm… Ñoqañataq.
M: Ya.
A: Imalla haykalla asá!
M: Asá!
A: Uraymanta hanaymanta chanpa qaqonakun.
M: [risa] chanpa qaqunakun… Ñawinchik Miki.
A: Champa ya qaqonakun aa.
M: Ñawinchik (qa..) Ñawinchik miki.
A: Aaaa…. [d O] qaytaparamuy ojetinta (…) sikinta llikiramuy
M: (….) [risa]
O: Ñoqa willasayki uq (…)ta
M: Ya.
E: Tambien M [----] va…
A: M [---] vaaaaa qe, qe!
O: Imalla haykalla asá!
M: Asá!
O: Waqna munte (wayquchamanta) uchuychalla turucha taka sikicha piña
 
T 15-23
 
    piñacha qawa(chaka)tamuchkan.
M: ¿Monte wayquchamanta?
O: Monte wayqochamanta.
M: Chayqa riki…
A: Verga
M: Verga
    [risas]
E: ¿Monte wayquchamanta ima? ¿Monte wayquchamanta?
O: Uq monte neraq ukuchamnta uq uchuychllas (puka) turucha
    taka sikicha (qawachakamuchkan).
E: [risa]
A: ¿Isay papayoq?
M: Iskay papayoq uq oqayumi chayqa riki.
    [risas]
M: Ya. Imalla haykalla asá!
I: Asá!
M: Quq mm… quq mnachu chilli pillun sawaychayoq
E: ¿Chikipillun?
M: Chilli pillun sawaychayoq.
E: Chikki… pillun..
O: Sawachayoq.
M: Sawaychayoq.
E: Sawaychayoq.
A: ¿Ima cosasman qatin?
M: Hina runa cosasllaman… Pipapas maypapas chayqa gustanami
     chayqa, warmipaqa.
A: Pisqo.        
 
T 15-24
                        
M: Mqu! Aa.
A:Pisqo (…)
M: [risa] Qamñataq yá.
A: Qonqaruniña miki.
M: (…) Imalla haykallasá!
A: Asá!
M: Angel pawaticha.
A: ¿Pawaticha?
M: Mmm.
A: ¿Ima chayqa?
M: Qatin runa cosasllaman. Iskay cosasman: uq madera cosasman;
    uq hina  runa cosasman.
A: Yachanichu.
M: Kiwaw.
E: ¿Imataq chay kiraw?
A: Chayqa wawapa (qanpas qespiranki chiki)
M: Aa.
A: Tanliyastin
    [risas]
A: Todos… Inalla haykalla asá!
M: Asá.
A: Waqna panpapi qosne toro bonton… bontona… (o que diga)…
     Waqna panpapi qosne toro botinakuchkan.
M: Tumpa runi.
A: Aa.
M: Imalla qaykalla asá!
A: Asá!
M: Waqna panpapi…  ruyu  ruyaq qaracha mastasrikuchkan.
A: Chiqchi.
 
T 15-25
 
M: Manaña tukuuyta.
A: Puyu.
M: Ah… puyu miki.
E: Imanasqa… imaynataq mana riti…
O: (…) Miki… (…)
M: Puyupas rikchayllatam miki… Puyupas riki manañam tukuyta miki
     a.
A: Imalla haykalla asá!
M: Asá!
A: Papilllapi parlaq.
M: ¿Papilllapi parlaq?
A: Aaa.
I: Carta.
A: Yachakusanki.
O: (Mayma qarisuña yachan) ¿Aw?.
M: Mm.
A: Waliswan.
O: (Inglesta ñanña) yachaykaramun.
M: Imalla… Imalla haykalla asá!
A: Asá!
M: Waqna panpapi… wan… kachkan… (Wawan(wan) ñuñunantaq kachkan;
    tantiaqa…tantaqa laqyanantaq kachkan.
A: ¿Ima cosasman?
M: Animal cosaschallaman qatin.
A: Leqles… Wachwa… Atoq… Atinichu.
M: Wawanmi ñuñunantaq kachkan. Tantaqa laqyamantaq kachkan.
    Ischoqa rutunantaq kachkan.
A: ¿Kinsaña?
M: Mm.
 
T 15-26
 
A: (Atisunkichuqaya) Chaytaqa.
M: Vaca.
E: (….) Tenemos que hacer.
M: Ya… (Uq) Wuentutañataq willasayki.
E: Ari… Manuel va narrar un cuento. No se acuerda del título.
M: Atoqsi(ki) carrerasqa na… aa..
E: ¿Qampato?
O: ATOQSI CARRERASQA QOLLOTAWAN.
E: Qollota. ¿Imataq chay qollota?
A: Piedra.
E: Ah, ya.
A: Ese piedra redondo.
M: (Chisi) carreearasqa ¿no?
A: Mm.
M: Hinaqtinsdi carrearasqa… kay…:
     -hanarusaq kay(aa)- nispa (…) dispisiasqa chay qollotataqa.
A: An…
M: - (Carajo) urayninpaman carerarustinchi -nispa.
     Hinaptinsi chay urayninpaman carrerayta qallaykunku ¿no?
     Hinachakatinsi… carago rinkachkatin carajooo… rinkachkastinkuch
     chay atoqtaqa ñuñuy kullupi hapirun. 
A: (Ñuñuy) kulluta.
M: Aaa.
    Hinaqtinsi carajo atuqqa wañukun.
E: ¿Pitaq qapirun ñu… ñuñuy kullupi?
M: Qe!... Chay qulluta qapirun.
E: Aa. Qapiri/un. 
 
                                                                  T  15-27
 
M: Rinkachkaspa. Hinatin wañurun.
E: Aa.
M: Hinaptinsi  atoqpaqa riki wuwnllañam (kachkasq) imapipas riki.
     Atoqqa riki manam imapas atinmanchu..
E: ¿Chayri?
M: Hinaptinsi… chayna uq sapuwanñataq:
    -carrerarusun- nispa.
    -Carajo, kay laqatitaqa ganarusaqmiu- nin.
E: ¿Chayri?
M: Chaysi chay laqatiqa kaypi, kaynapi, waqnapi churanakurun.
I: A… (…)
M: Aa. Churanakurun. Hinaqtinsi atoqqa qallaykamun.
    Hinaqtinsi caraqo rinkanku kaypi war aaa hinaskatillansi carajo
    rinnkan carajo (nichkaspa) pisiraruspa wañurun.
A: Atoq.
M: Atoqa.
E: Uq kuti.
M: Aaa.
E: ¿Chaymantari?
M: Wañukun. Atoqqa,
A: ¿Sapoqa?
M: Sapoqa riki (ochqomañan) kaypi chaypi churanakuruspanmi (…)
    Payqa. (Currinpas).
    Hipaptinsi chaymanta uuu chayna uq nata…nawanñataq….mm
    wachawatañataqsi atoqqa tapusqa… mmm… nispa:
    -imaynatataq kay chakichaykiqa kayna puka chakichaqa kankiqa?- 
    nispa.
    Hinaqtinsi… chay atoqqa… atoqtaqa nin:
    -ninawan (chaysi) wawaykunata…- Chaysi nisqa chay: puka
   chakicha niqtinsi nispa… an nispa:
 
T 15-28
 
    -a… ninaman pusaruy atakachankunata- nispa.
E: ¿Chayri?
M:- Chaymi kay puka chakicha kani pusasqayku kaspayku- nispa
     Chaysi atoqqa nanamanmi chay uñankunata pusayta qallarin.
E: Pusayta.
M: Aaaa… Chaysi,  hinaqtinsi atoqqa ruparun.
    Hinaqtinsi unayña (lliw) wañukun.
E: ¿Chaymantari?
M: Hinaqtinsi caraqo… chay wachwaqa pawakuykun qochaman.
A: ¿Wachwa?
M: Aaaa. Hinaqtinsi wachwuaqa qochaman pawaykun. Hinaqtinsi carajo:
   -waq wachwata caraqo maypipas hapisaqmi- nispa.
    Hinaptinsi (quchun/ wachwan?) pawakuyta kutin:
    -kay qochata chakirachisaqmi- nispa chay yakuta toman, mikun
    Chay… (qochata)
A: Aqá!
M: Hinaskaspallansi chay mikuchkaspallansi chay atoqqa…
A: [i]
M: … Wiqsan llikirustin wañurun.
E: ¿Chaymantari?
M: Chay wiqsaña llikirun… (ñutu).
    Chaymantañataqsi …. chu… ¿imayman kasqa ( ( uqkunataq)? Hina
    atoqpa vidallanmanta… mmm
    [pausa]
    Uqsi uq mama… machuchas kasqa (chay) uq machuchas  kasqa.
    Chay machuchañataqsi… m… m… yanuchakusqa.
A: ¿Imanpi?
M: Wasinpi  chiki.
A: ¿Wasin kasr/qachu?   
 
T-15-29
 
M: Aa. Wasin kasqa machuchapaqa. Chay wasinpi riki yanukura chay
    machuchaqa. Aaa sopata reparakura.
    Hinaqtinsi… yaykurun uq nañataq chay… atoqñatasqi yaykurun runa
    tukuruspan, yaykurun:
   -ñoqallaymi-nispa.
E: ¿Imatataq… runatachu tukura?
M: Aaa. Runa tukuruspa.
E: Wakinkunata.
M: Aaaa.
E: Pero machutaqa mana.
M: Ma… Yakurun; hinaspansi…:
    -ñoqallaymi- nispan.
    -yakuykuy- nisqa.
    Hinaqtinsi chay atoqqa puramente yarqasqaqallañasá.
E: Aw.
M: Hinaqtinsi yarqasqallaña. Hinaqtinsi chamm.. machuchaqa:
    -tiyarikuy tayta- nispa nin.
    HInaq tinsi:
    -gras taytay- nispa.
A: Atoq.
M: As.
    Hinaptinsi… nispa nin:
    -kunakuyniykita apamurqaykim- nispa.
E: ¿Kuna?
M: Kunakuyniykita.
E: ¿Imataq chay?
M: Kanaku: encargo.
E: Ah.
M:  -apamuranim kunakuyniykitam… willasaykim: churiyki waqachkan
 
T 15-30
 
    kimsa orqupa qepanpim.. -nispa- chay churiykim kunamuara- (nispa)
    -man criykichu chaytaqa- nispa nin.
   -apuesto kunallanpas kay partiduypas kachkan; chay partiduyta 
  tapuykaramunki apuesto, kay punkullapi kachkan- nisqa.
E: ¿Chayri?
M: Hinaqtinsi chay…:
    -verrda…. verrdachu icha churillayqa chaypi waqanman- nisqa.
    Hinaqtinsi… machuchaqa lluqsiramusqa. Hinaptinsi lluqsirunankama    
    Chay… supanta… este… atoqa mikurakapun.
E: [i]
M: Mikukurun.
E: Qanra!
M: Hinaspansi mikukurun. Hinaspansi… atoqña rikurirun. Hinaptinsi
   Mankapa umaman uman(ta) satiruspa manaña urqukuyta atinñachu.
E: Qanra… ¿Atuqchu rikurirun?
M: Aaaa. Hinaqtinsi manaña urqukuyta atinnachu; hinaspansi… kay aaa…
    waqtachkatillansi… hina kikin machuchapa umallanman waqtarun chay
    mankata.  Hinaptinsi (chay) machuchapa umallanpi chay manka 
    cheqerun .
E: Aaa.
M:… cheqerun hinaptinsi cheqerutin… Tinsi atoqtaqa… chay machuchaqa
    mancharikuywan… chay umanpi waqtaruqtin puytikurun.
A: Machucha.
M: As.
A: Machucha.
M: Mm. Machucha.
A: Chucha. Qe! Qe!
E: ¿Chayri?
M: Hinaspansi chay…machuqa nan…waqan uma nanaywan.
E: ¿Chayri?      
                                                        
T 15-31
 
M: Uma nanaywan, hinatinsi atoqa ripukun.
E: ¿Mayman?
M: Mayta chiki ripuku riki.
E: ¿Chaymantari?
M: Chaynallapin chayqa tukukun.
     [cambio en la grabación]

Comentarios