Ir al contenido principal

Parte 2. Waqna panpapi: watuchis y relatos de Chuschi,





T 14-11
 
A: Imalla haykalla asá!
M: Asá!
A: Sikillanta kuyurichiy maykamapas rinqam.
M: Tijera.
A: Ya…
M: Ya…Hinalla haykalla asá!
A: Asá!
M: (Sikillawan medio tarikuq)
A: Puchka.
M: Nada.
A: ¿Ima cosas chayqa?
O: Pelu(ro)
M: Pelor.
E: An pelor. ¿Imataq chay pelor?
O: Perol.
E: A… perol.
M: Imalla haykalla asá!
A: Asá!
M: Muyuspalla chichukuq.
A: Puchka.
M: Aqá!
A: Imalla haykalla asá!
M: Asá!
A: Tillu tillucha.
M: ¿Tillu tillucha?
A: Aqa!
M: ¿Ima cosasman qatin?
A: Chay ñaqa parlasqaykiman.
M: ¿Puchkatillo?
 
T 15-12
 
A:  Ahh.
M: Ann… ya. Hinalla haykalla  a[interrupción de Zenaida que llama a M] 
    Ya,  ahorita…   Himalla qaykalla asá!
A: Asá!
M:  Mmm…
Z:  ¡Manuel apuray!
M: Waqna panpamanta uq payacha qayachakamuchkan.
A: Campana.
M: Apuray nispa.
A: Zenaida… ¿imataq?
M: Ah. Zenaida Miki.
     [ Hay una interrupción en la grabación]
E: Ahora Mauro  va a contarnos un cuento en kechwa… se llama VIAJERO.
    Qallaykuy ya.
O: Uq kasqa… iskay kinsa wawqentinkuna.
     Chaysi uqnin viajero wañurusqa, ñanpi.
A: ¿Hinaptinqa?
O: Hinaptinsi uq viajerupas qamusqa qepanta.
A: ¿Hinaptinqa?
O: Wañuruptin chay viejeruta nisqa:
    -Icha remediuyki kachkan kay wañukuq kawsa(richinanpaq) – nispa.
A: ¿Hinaptinqa?
O: Hinaptinsi chay viajeruta nisqa:
    -Kachkanmi ñoqapa rimediuy wañuqkunata kawsarichisaq – nispa.
A: ¿Hinaptinqa?
O: Hinaptinsi cocobolonwan… cocobolowan waqtarusqa.
A: ¿Imanpi?
E: Sikinpi.
A: ¿Hinaptinqa?  
 
T 15-13
 
O: Hinaptinsi… nanaywan wañuspa wañusqa chay runaqa riqcharirun…
A: ¿Hinaptinqa?
O: ….kawsayrirachin
A: ¿Hinaptinqa?
O: Hinaptinsi viajeruqa riki…
     -¡a… ananallaw!- nispa qatarirun.
A: Amin.
O: Kaymi chay…rimidiu chay wañuqta kawsarichiq.
I: [I]
O: Kawasarichiq(si) kay latigochaymi wañuqkunata kawsarichin- nispan nin.
M: ¿Chaymantaqa?
O: Chaymantañataq… chaymantañataq… mm… uq wantino chayaramun.
M: Ya.
O: Hinaptin…
     -(…) Mankachaykita rantiykuway- nispan nin.
M: Ya.
O: Allpa mankachan kasqa.
M: Ya.
O: Yanukusqa.
M: Ya.
O: Hinaptinsi… uq viajerupas chayaramun.
M: ¿Y?
O: Kay makachaykiqa (kasqa) kikillanmanta tinpuq- nispa.
M: ¿Y?
O: Hinaptin…:
     -kayqa mana llantallawanmi tinpun, kikillan yakuta hinaykunki imatapas 
     Lliwta hinaykunki (entonces) timpuchakun- nisqa.
 
T 15-14
 
E: Kikillan
O: Kikillan. Hinaptin chay wantinuqa rantirun.
M: Mm.
O: Hinaqtinqa chay viajeruqa rantiruspas pasakun.
M: Rantiruspa
O: Rantiruspa. Hinaptinqa chayna samakusqanpi mankataqa yakuta   
    hinaykun, lliwta hinaykun.
M: Mm.
O: Tinpuchaku, tinpuchakuchachun- nispa saqeykun.
M: Na.
O: HInaptin…mankanqa mana tinpurunchu.
M: ¿Y?
O: Hinaptinsi chay manka rantiqqa riki yanukuytaña qallaykun llantawan.
M: Mm.
O: Hinapti… mankacha(nqa) tiyaykachiqtin kikillaña tinpusqa.
M: ¿Y?
O: Chayllan chay.
M: Chaylla chay…
O: Chayllam.
M: Yo voy a decir un… cuento.
E: Manuel (….) No?
M: Con todo corazón.
E: Tukuy sunquwan.
M: Tukuy sunquwanña ya. Quqsi kasqa Huamaguino ¿ya?
E: Ya 
M: Ya. Hinaspa mulauoq riki tantu… mulayoq chiki (cargayoq) riki
     purirqa ¿no? 
 
T 15-15
 
E: Ya.
M: Hinaspansi chay… llapa rupata apakachasqa.
E: Ya.
M: Hinaspansi… carneru rantiq pasasqa… Chay lliw samakuruspankuña
E: Ah.
M: Lliwña tuldunkupas… Hinaspan pasan.
E: Pasan.
M: Wakinin. Wakinñataqsi cusinakuchkan,
E: Ya.
M: Pasan. Hinaspansi… huñuuuu.. lliw ch pachakunata(…) qepirikuspa
    pasanpan lliw(…) partiramun.
O: ¿Ripartiramun piman?
M: Ovijayuqkunaman chiki.
O: Aaa.
M: Hinaspasni kutiykurin:
     -ripartiramuni kaymam… ka paqarinmi kanan huñumusaq- nispa.
     -manaña timpranulla rispaymi (kaypiqa) chay rrpar ripartimusqaymnanta
     kanan cobramusaq ovejakunata- nispa.
     Pasan. Hinaptinsi chay huamanguinuqa tuparukusqa uq nawan…  
     pasñawan.
O: ¿Pasñaqa?
M: Pí cha pasñawan tupakurusqa.
     Hinastinsi pasñaqa nisqa…
A: Daleruy nisqa.
M: Mana mana ninchu…:
     -Tardeman … hamunki- nispa.
O: Sapallaymi kasaq nispa.
M: Aaa.
E: ¿Pitaq nira chayta?  
                                                                         
T 15-16
 
M: Chayy…
E: Uq pasña
M: Uq pasña nisqa, uvijayoq.
O: (….) kakurqa.
M: Aa…cochineakuruqa riki a… Nisitaw chiki kara, qanraqa riki yarqasqa
O: A la tardiña (nin).
A: Aaa… Hinaqtin:
     -kutimunki- niqtin:
     -(…dar) huñuramusaq chay ripartimuqqaymanta lliw cubraramusaq, 
     paqarinmi kanan chayamusaq tempranucharaq- nispan pasan.
O: ¿Hinaptinqa?
M: Pasn… Hinaptinsi… richkaptin chwpi ñanpi chikchi tukurun.
O: ¿Wañurachinchu?
M: Graniso carajo tukurun hinachalla mana punchuyuyq imaynapas 
     wamanguinoqa 
O: (…)
M: Hinaptinsi richkatin huamanguinoqa carajo (masta) suturirachin para.
     Yunurun qalachata. Hinaptinsi yunurun qalachata. Hinaptinsi     
     pasñamanña chayarun.
A: Kutirun.
M: Hinaptinsi pasñmanña chayaruspansi… pasñaqa nin:
     -¿imaynataq kayna niraqtaq hunuramunliqa? (chuku) puñuchwan,
     llatanakuruy yá -nispa nin.
O: Qalatuy qalatuykuspa llatanakurun.
M: Aa… (…) Llatanakuru qalachata.
O: Mancharikunraq chiki ch warmiqa.
M: Imayna yá kakunpas… Hinaptinsi qalatukurun. Hinaptinsi qalatukuspa 
 
T 15-17
 
    puñun. Hinaptinsi:
    -chay uqu pachaylitaqa imallawantaq kutinki paqarinqa chullpapa
    hawanman sawaykamusaq (riki) chkirunqa lugo- nispa… sawaramnusqa.
E: Sawaramusqa.
M: Chaypi… estakachakunata takaruspa chayman lliw banderarusqa.
O: ¿Himapi? Ninapa, ninapa hawanman…
M: Aqá. Tullpapa hawanman.
     HInaptinsi… chaymantaqa puñukunku, pasñaqa.
O: Chaynaspa chiki (puñurirura)?
M: Aaa. Chamantaqa…
(O): Puñukunku.
M: Hinpaptinña paqarintin allin horayaramuqtin:
    -pachayta cure aparamuwanki- nispa nin huamanguinoqa.
    -Ya. Riruqaq ya -nispa pasan.
    Hinaqtinsi chay pacha qawaykuptin lliuw ruparusqa.
O: ¿Imawanñataq kutisqaqa?
M: -Iwanañataq kutisaq. Nispan huamanguinoqa esperimentita criinraqchu.
I: Ann.
M: Hinaptinsi patalonta aparun carajo partinkunallataña.
     Hinaqtinsi:
-      Imaynatataq ruwasun?
-       Bueno.. narusun ya esteee…
O: Qampataña prestaway- nin chiki.
M: -Hinapiña pakarusayki. (Hinapi chiki) pakatusayki. Hinaptin tilay
    kachkan(mi) chyamanmta ruwaramusaq pantalón sacuta ruwaramusaq –
    nispa nin.
    (Hinaqtinsi)… oveja michiq pasan. Oveja michiq pasaspan chay telata
    qepirikuspa pasaspan…chaymanta ruwaramun.
 
T 15-18
 
    Chaysi chay huamanguinota dijarusqa punchaw napi eeee…
A: Wasinpi.
M: Wasipi baulpi llaviruspa.
O: Mana tarinanmantaq.
M: Aaa. Taytan mamanñataq kasqan machuchawan uq payacha.
I: Aw.
M: Chay machuchakunañataq  kayna qatapi chiki llaverur… babukltaqa riki
    churkuykuspa dijaykuqa (riki) (chiki).
I: Mmm.
M: (Hinaptin) chay machuchakunaqa chay wasi ukupiqapuqllayta qallarin.
I: Mmm.
M: (Puqllakuqtin) huamanguinoqa ukumanta  tiririchispan… qawasqa.
Hinaptinsi, qawachkaptinsi machuchakuna puqllan (qa/ku) puqllan(qa/ku).
Hinachkatinsi baulñataq riki patallam kara.
(Hinaptin) baulnintin wichikuykuyqa.
O: ¿Pakirukuchu baulqa?
A: [risa]
M: Machupa custillanta pakirusqa.
I: Qa qa qa!
M: hinaptinsi chay chay baul ukumanta pawarusqa, qalachalla runa.
O: Hinaptinqa… machuqa mancharikun chiki.
M: Mancharikun.
     Chaysi pasñataqa kutiykaramuqtin tarde nin:
     -(carajo) Iman… Ima mierdam kay; ima diablum chay baulniyki ukupi
     yachara- nispa nin.
O: (Qarqacha ya nerqa chiki).
M: Nirqa chiki… Chayllam chay [interrupción en la grabación]
E: El cuento MARIACHA WIQSANCHALLATA por… Manuel. 
 
T 15-19
 
A: Manuel.
M: Mm.
A: Manuel […]
E: [I]
M: Wiqsanchallayta kunkachallayta llapiwayqa. M… maynatapas   
    waqasaqmi. A… maykamapas waqayta waqasaqmi, llakiyta llakisaqmi.
    Eso no más.
E: ¿Chayllachu?
M: Mm.
E: Bueno, eso había sido un watuchi. La guitarra ¿no?
O: Claro pe. Toca la [interrupción en la grabación]
E: Acisclo y Manuel van a seguir ¿Con qué? … ¿Com cuentos
    o watuchis?
M: Watuchis.
I: Cuento.
M: Watuchis.
E: Watuchis.
A: [risas]
M: Imalla qaykalla asá!
A: Asá!
I: Ise hembra…
M: Waqna qatapi runa runtuntas… runtuta suquchkan 
    chanpayanankama.
A: Ima cosaman qatin?
M: Fruta cosasllaman.
A: Mango.
M: An… mango Miki
A: Asa Yachar yacharusqankiña ¿Aw?
M: Mm… Qamñataq yá!
 
T 15-20
 
A: Suyachaykuy ya… pinsamuchkay ya.
M: Ya.
A: ¿Ñoqaraq pinsachkasaq?
M: ¿Qam?
A: Aa.
M: Ya… Imalla haykalla asá!
A: Asá!
M: Waqna panpapi machucha qarkacha chukuychayoq… purichakuchkan.
E: Karkacha.
A: ¿Ima cosman qatin?
M: Animal cosaman.
A: Mmm
M: Chimsi ñawi machucha.
A: ¿Chimsi ñawiraqchu?
M: Aqá.
E: ¿Qué cosa es chimsi ñawi?
M: Cimsi ñawi…
O: Tortuga
A: ¿Ima cosaman qatin?
M: Animal cosasllaman.
I: Machaqway…
O: (Chimsi ñawi) Chimsi ñawichu?
A: Culebra.
M: Punchaw qawakuyta atinchu; tuta ñawin kicharikun,
A: (Tumasu)
M: Mn. (tuta)
A: Willaykuwayña.
M: Ya.
A: ¿Ima… Inmataq chayqa?
M: Añasmi chayqa.

©de la transcription Fredy Amilcar Roncalla Fernández
©Fredy Roncalla

Comentarios