Ir al contenido principal

9.- El zorro y el cóndor. (Hinaspansi: relatos de alumnos chuschinos, 1975)




9.- EL ZORRO Y EL CONDOR /original en quechua/
Querido profesor, compañeros todos voy a narrar un cuento que se titula El zorro y el cóndor.
Uq… uq kondorsi orqo puntapi tiacha… tiachakusqa. Hinaspansi nin -zorroñataq asuykurun-:
-¿Imatataq compadre tiachakuchkanki?- nispa.
         Hinaptinsi nin:
-Asá… ñoqaqa tiachakuchkani miki- nispa niptinsi:
-Imallan kay chiriqa zorro!- nispa niptin:
-Chirisun, chirisunkichu, qala maki- Hinaptin:
 
28-B
 
         Dicen que un cóndor permanecía sentándose en la punta de un cerro, cuando se le acercó un zorro y estas fueron sus palabras:
-Compadre, ¿Qué es lo que hace ahí sentado?
         A lo que el condor conestó:
-Bueno… me estoy sentando pues. Y añadió:
-Que tal frio es este, zorro
-¿Te hace frio? Eh tú,  mano desnuda- volvió a preguntar el zorro.
 
T 9-29
 
-Chiriwanmi- nispa niptin, nin:
-Ma apusturusunchis yaqachu aguantaruwaq chiripi.
-Bueno, apusturusuntaq yá – (hinaptinsi nin)
         Hinaspansi zorroqa apustanankupaq paqarinintinpaq kedanakurunku. Hinaqtinsi zurriqa paqarinnintin rirun:
-Apusturusun compadre kunan tuta, qan waq orqo puntapi, ñoqa kaypi; tapunakusun má.
         HInaqtin zorroqa tapumun:
-Kundor, ñoqa mana alala;
-Ñoqa mana alala.
         Tiamuntaqsi, chiripi tian (chay) zorroqa:
-Kondor, ñoqa mana alala;
-Zorro, ñoqa mana alala -kaq tapun. Hinaspan upallarun zurroqa. HInaspansi nin, kondorña tapuyta qallaykun:
-Zorro, ñoqa mana alala.
-Kondor, ñoqa mana alala.
-Zorro, ñoqa mana alala.
-Kundor, ñoqa mana alala.
-Zurro, ñoqa mana alala.
-Kundor, ñoqa mana alala…. Uqta tapuqtinqa rimarimunñachu.
 
29-B
 
-Sí, me hace frio- contestó el aludido. Y la conversación continuó:
- A ver si apostamos para ver si aguantas en el frio.
-De acuerdo, vamos a postar.
         Y el zorro hizo que la apuesta quedara convenida para el día siguiente. Cumplido el plazo el zorro apareció y dijo:
-Compadre, vamos a competir esta noche; tú en la punta de ese cerro y yo aquí; y nos hemos de preguntar momento a momento.
         Entonces el zorro empezó a preguntar:
-Cóndor, yo sin frío. 
- Yo sin frío – contestó aquel.
         A pesar de que ya sentía frío el zorro siguió preguntando:
-Cóndor, yo sin frío.
-Zorro, yo sin frío – volvió a contestar. Pero el zorro se quedó callado, por lo cual fue el cóndor  el que empezó a preguntar, y estas fueron sus palabras:
-Zorro, yo sin frío.
-Cóndor, yo sin frío.
-Zorro, yo sin frío.
-Cóndor, yo sin frío.
-Zorro, yo sin frío.
-Cóndor, yo sin frío- contestó el zorro, pero cuando le volvieron a preguntar ya no contestó.
         
T 9-30
 
         Hinaqtinsi:
-Imanarunchá qanrataqa- nin.
         Hinasptinsi, tutamanta achkiyaqtin pasan. Hinaqtinsi, tenderusqa zorroqa riti hawapi.
 
30-B
 
         Entonces el cóndor dijo:
-¿Qué le habrá pasado al maldito?
         Pasó el amanecer de aquella noche y el zorro había estado tendido encima de la nieve.
 

Comentarios