Ir al contenido principal

Parte 4. Waqna panpapi: Watuchis y relatos de Chuschi





M: Urquntan qamullarqani viku… vikuñitascha.
E: Ya.
M: Urquntan qamullarqani vikuñitaschay
     qasantan hamillarani tarukitaschay
     urqunta wa… wa.
A: [ha interrumpido] ratakunachkasqa.
M: Wawan wischukuq wischukuq vikuñitascha
    churin wischukuq tarukitascha
    Orqonta qamullachkatiy
    qasanta qamullachkatiy
    (kayqaya) kunan waqachiwachkanki,
    orqonta qamuchkatiy
    qasanta qamuchkatiy
    kayqaya kanan llakichiwachkanki.
 
    Pitaq willasunki wintuchallayta
    maytaq willasunki wintuchallayta
    chaytaq kanan manaña nunca tunpanchikñachu.
    Maypiña chaypiña kaspapas
    peru manaña quyallawankiñachu.
 
    Peru yachaylla yachaspaqa
    musiaylla musiasaqa
    trebol saruytam saruparusaykiqa;
 
T 15-32
 
    yachaylla yacharusaqa
    musiaylla musiarusaqa
    trigucha ñutuyta ñuturusayki
    trigucha saruytam saruparusayki.
E: Ahora vienen unos watuchis de Manuel […] y Kirino [K]
K: Qan yá qallarimuy.
M: Qallacharykamuy yá… ñoqaqa eiki tukukuruninam… Ñoqa
     mayña ya akutiaruni.
K: (Qallarimuy yá) Ya. Imalla haykalla asá!
M: Asá.
K: Un wayqupi…
M: Aa.
K: … mana …sacha kachkan mana ramayuq.
M: Aa.
K: Chaypin (uq runacha) purichkan… mana ramanta tarispa…
O: [i]
K: wichiykun naman… uq sanqa kasqwa chayman wichiykukun.
M: Ya… Ima cosasman qatin?
K: Runa cosasman.
M: Chayqa riki warmin chupinchik ya
M: Yachasanki.
M: Ya.
K: Qanñataq ya!
M: Uqchatwan yachaykamuy pensa… pensaparuchkasaq yá. (ña) 
    tukuchakurunin lliwña miki.
K Yuyacharinaykama ya qan qallachaykamuchkay.
M: Manaña kanñachu…
     Imalla haykalla asá!
K: Asá!        
 
T  15-33
 
M: Waqna urqupii…
A: (lani) sayarayachkan [risas]
M: Machucha sayachkan… Barba sapa machucha manaña…. (barbarun)
    puramente chapu ucikuchallaña
E: ¿Ima cosasmanta qatin?
M: … muqu chapu. Pampa cosallamantan qatin.
A: Ischu.
K: Paku.
M: Aa. Paku Miki.
    Qanñataq yá.
K: Imalla haykalla asá!
M: Asá.
K: Waqna panpapi machucha tiqerasta  waqtachakuchkan.
M: Leqles Miki chayqa.
K: Yachasanki.
E: Leqlas… ¿imataq chay leqles?
A: Animal
E: ¿Gaviota?
    [varios murmullos]
A: Mana yachaspa mitichklan caraqo.
M: Empacho qanraqa.
A: Zenaida empachu (…)
M: Mm.
K: Qanñataq yá!
M: Imachataraq ñoqa.
     Imalla haykalla asá!
K: Asá!
M: Umallanpi manchadayoq!
E: ¿Mancharayoq?
 
T 15-34
 
M: Mm. Manchadayoq.
E: Manchdayoq. (…)
K: ¿Ima cosasman qatin?
M: Animal cosasman.
O: Añas.
     [pausa larga]
E: ¿Qan yachankichu?
(O): ¿Qa?
E: ¿Yachankichu?
(O). ¿Imata?
E: Chayta.
(O): A…. rapetichaykamuy a ver…
M: Mm… Imalla haykalla asá!
(O): Asá.
M: Umallanpi manchadayoq.
A: Zorro.
I: ¿Imataq chayqa?
(O): Manchadayoq? Chuq(makichas) chiki.
M: No. Toro es.
E: ¿Manchadayoq?
M: Mm.
E: ¿Imataq chay manchadayoq?
M: Waqlaña yá.
E: ¿Waqran… manchado?
M: Mmm.. manchala. Umallanpi.
E: I?mataq chay?… en castellanop aver…
K: Mana yachanicho
   [pausa]
A: Umallanpi manchadayoq…
 
T 15-36
 
M: Claro turuqa riki umallanman miki aa.
O: Umallan(pi) chay waqran yá.
M: Aa… Ya, qamñataq yá!
K: Imachatataq ñoqa…
M: Willakachimuy yá… Willachaykamuy ya ñaqa tuta pasña 
    batisqallaykimantapas.
K: Batinichuqaya.
A: Imalla haykalla asá!
M: Asá!
A: Asá!
K: Ñoqa.
M: Ya.
K Uq cuartupi…
M: Aa.
K: Llavayachkan pasña, qalatuchalla. ¿Imata ruwaruwaq?
M: ¿Imata ruwaruyman?... batiruyman chiki.
K: ¿Batiruwaqchu?
M: (Aw riki)…. ¿Ima cosasman chay qatin?
K: Pinsay yá!.
M: ¿Uq wartupi llavirayachkan pasña qaltuchalla?
K: Mm.
M: Ñawinchik
K: ( ima ya) ñawikita daliruwaqchu.
   [risas]
M: Warmipa chupin chiki
E: I?mataq chay?
K: Pinsay yá.   
 
T 15-37
 
A: Pisquywan daliyman (…) [risas]
M: ¿Imataq chayqa? Willaykuwaykuña ya, yachanichuqaya.
K: [pausa] Qawanpas manchapallaña.
M: ¿Qawanpas manchapallaña?
O: Tuna… Tuna miki.
I: (Imatas yanukunqa, qawan manchapallaña miki)
M: Eee
O: Ñoqa willasaykichis(…)
I: Ya
O: Iskayniykichikman.
K: Ya.
O: Qan sapallayki uq wartupi kachkanki ¿ya?
K: Ya
     Hinaptin uq uq… maqtasuta puñuchkanki
K: Aw.
O: Hinaptin… uq sambuñataq waqtaykipi rikurirun.
K: Mm.
O: Ñas… na, ukuykipiña riki naqa… vergan hinaptin… qan  qari qari
    hinachu aguantaykuykuwaq icha… como macho…. qapariru…
    qapariruwaqchu icha aguantakuykuwaqchu? Como qarichu 
    aguantaruwaq uu qapari(ruwachu)?
E: Warmi hina.
O: Warmi hina.
M: Vulteaykuyman chiki a
A: (….)  pupupi [risas]
O: Qari hinachu aguantakuykuwaq icha qapariwaqchu.
E: Warmi hina.
M: Aguantayman chiki. [risas]
O: Claro pes… aguantana miki a. Piña ma qa(…) yachachkan sapallayki
 
T 15-38
 
    kaptinqa. Ña ukupi kaqtinqa (miki) aguantallakuykiña.
E: Asi que aguantarunkiman.
    [risas]
M: Imaynanpas  kachaykuymanña chiki.
     [la hermana de A lo llama constantemente]
O: Chayllam chay.
M: Ya.
K: Qunqaruniña (…)
Hermana de A (H): Acisclo!
M: Imalla haykalla asá!
K: Asá!
M: Waqna punkuchamanta uq qayamuchkan uq maqtachata llanu uma
    Maqtachata.
E: Lllanu uma.
M: Lani uma maqtachata
H: Acisclo!
M: Hikutaykamuchkanña.
O: Aguantawsi kakuchkan ¿aw?
M: Asa.
I: (…)cha
   [risas]
M: Chipicha qayamuchakan.
     [risas y murmullo]
M: Qanñataq yá!
K: Qamñataq yá!
O: Ñoqa willasaykichik… Waqna panpapi… yana latapachapi…chiya
    watasqacha
K: Higusmi chayqa.
O: Aaa yachasankin ¿aw?
E: ¿Ima?
 
T 15-38
 
K: Higus
E: ¿Ima?... Waqna…
M: Waqna panpachapi yana latachapi…
E: Latapacha ¿imatataq chay?
M:… watarayachkan.
O: Trapo
E: Aaa
A: Fruta es
O: Fruta es [en tono de reproche]
A: ¿Higusta manachu mikunkichik?
I: Aw
M: [pausa] mmm… imata (…)…
H: Apuray Acisclo!
M: Imalla haykalla asá!
K: Asá!
M: Mmm.
H: Abuelaman willamusa(…)
M: Abuelanman willamusaqña nichkanña.
O: Pí ya willaykamunqaqa.
M: Pi willaykamunqa (…) neqtiyki willaykamunqa riki.
K: Chupicha chiki.
M: Aaaa… chupicha.
     [risas]
M: Pisqo-(chuku)ta willaykamunqa.
O: Tu(ku)nakuchkan nispa.
M: Aaa (risas)
O: Acisclutam… dalichkan popotinppe [risas]
M: Acisclota  kunkalla llapilla llapispa puputinta tinkackan ninqa chiki.[1]

[1] Aquí hay una interrupción. La página 40 que debería seguir a la transcripción original se ha extraviado.  A partir de la página 41 del original, las notaciones se hacen numeradas, al parecer con los mismos personajes.

Comentarios